„Zdobycie Tatr” czyli prehistoria i początki taternictwa według J.Kiełkowskiego

W moje ręce wpadła w końcu długo oczekiwana książka Jana Kiełkowskiego pod jakże wymownym tytułem „Zdobycie Tatr – prehistoria i początki taternictwa do roku 1903”. To pierwsze opracowanie tego fascynującego tematu, jak podbijano nasze ukochane Tatry. To temat rzeka, autor postanowił zmieścić się w siedmiu tomach. To będzie zatem najdoskonalsza i praktycznie pierwsza encyklopedyczna próba ogarnięcia tej bardzo ciekawej dla mnie tematyki. Od zawsze inspirowały mnie historyczne kwestie w jaki sposób, kto, gdzie, kiedy zdobywał najtrudniejsze szczyty. A przecież zaczynano już wiele wieków temu od najprostszych wycieczek w najpiękniejsze polskie pasmo górskie. Mam nadzieję, że uda mi się przestudiować wszystkie tomy tego niezwykłego dzieła. Podjąć się takiej żmudnej pracy mógł tylko ktoś doskonale obeznany z Tatrami, który zostawił tam swe serce i duszę. 

Taką osobą jest autor książki. To były taternik, alpinista i wspinacz skałkowy, z zawodu geolog, z zamiłowania kartograf, autor wielu przewodników i monografii górskich. W ukochanych Tatrach dokonał około 40 wejść nowymi drogami. Wspinał się w górach na czterech kontynentach dokonując wiele dziewiczych wejść. Ma bogaty dorobek autorski i redakcyjny. Pisał nie tylko o Tatrach, ale także o Himalajach, Karakorum i Andach. Część z nich ukazała się w języku angielskim w słynnej serii ” Mountaineering Monograph”. Jest współautorem pionierskiej serii 11 przewodników wspinaczkowych po skałkach Jury Krakowsko – Częstochowskiej oraz siedmiotomowej Wielkiej Encyklopedii Gór i Alpinizmu. Można rzec, że właściwa osoba wzięła się za ten trudny temat.

Małgorzata i Jan Kiełkowski

„Tatry są dla wielu z nas górami najważniejszymi. Choć stanowią niewielkie pod względem obszaru pasmo, zostały szeroko opisane w literaturze polskiej, niemieckiej, węgierskiej, czeskiej i słowackiej. Doczekały się również swojej encyklopedii, największej, jaką poświęcono jednemu pasmu górskiemu, oraz niezwykle szczegółowych przewodników, alpinistycznych i turystycznych. Nie doczekały się jednak opracowania własnej szczegółowej historii eksploracji alpinistycznej, mimo że po obu stronach grani głównej są kolebką alpinistów należących przez wiele lat do ścisłej czołówki we wszystkich górach świata.”

Powyższymi słowami Jan Kiełkowski zaczyna swą niezwykłą epopeję. Autor skupił się w nim przede wszystkim na działalności eksploracyjnej, której efektem były pierwsze tatrzańskie wejścia i przejścia. Dowiemy się, co działo się w tych górach do przełomowego roku 1614, gdy David Frölich zdobył jeden z najwyższych szczytów Tatr, następnie poznamy resztę dziejów siedemnastowiecznych, a także mające miejsce już w wieku XVIII pierwsze wejścia na Krywań i Łomnicę. Przeczytamy także o czasach taternickiego regresu z końca XIX wieku i o fascynującej historii Karola Englischa.

Owiane legendą Tatry, poświęcono im encyklopedie- największą, jaka kiedykolwiek powstała na temat jednego pasma górskiego. Ich kręte szlaki i drogi, tajemnice i piękno opisano w wielu przewodnikach, między innymi Witolda H. Paryskiego, Arno Puskasa, czy Władysława Cywińskiego. Opracowano ich dokładne atlasy i mapy topograficzne. Są celem pielgrzymek rzesz turystów, ale przede wszystkim wytrawnych wspinaczy, którzy w ich trudnych ścianach wytyczyli wiele dróg wspinaczkowych. Czy zachwyt ten i zainteresowanie mogą kogokolwiek dziwić? Wszak góry te leżą niemal w samym środku Europy, parokrotnie w historii obejmowały je zmiany granic, zmieniało się też podejście do ich niezwykłej natury. A jednak, pomimo wielkiej ilości poświęconych im publikacji, Tatry nie doczekały się kompleksowego opracowania historii ich eksploracji. Jan Kiełkowski zaplanował ich tylko siedem, wypełniając zadziwiającą lukę w literaturze tatrzańskiej. Stworzył dzieło, w którym odkrywa przed nami bezmiar tajemnic tych gór. Wnikliwie i dokładnie opisuje historię zdobywania spowitych nieraz chmurami szczytów. 

Tak napisał wydawca Stanisław Pisarek o tej genialnej pozycji. Przedstawione w „Zdobyciu Tatr” dzieje działalności górskiej: ich intensywność, rozmach i zasięg, zapierają dech w piersiach, a dbałość o każdy detal, starannie wybrane grafiki, ryciny, cytaty, a także przebogaty spis literatury źródłowej sprawiają, że dzieło Jana Kiełkowskiego już teraz można zaliczyć do najważniejszych opracowań na temat problematyki tatrzańskiej w historii literatury polskiej. Autor niezbicie przy tym dowodzi, że Tatry się nie zmieniły – piękne szczyty i doliny niezmiennie olśniewają, groźne miejsca nadal zapierają dech w piersiach, a skała i ekspozycja pozostają wciąż te same. Tych gór oswoić się po prostu nie da. Nawet, gdy kolejne armie turystów deptać będą ich cudowne szlaki, to pozostaną dzikie, nieokiełznane i nieprzewidywalne. Gorąco zachęcam do lektury tej pozycji z serii Literatury Górskiej w świecie. Książka wydana przez Wydawnictwo Stapis jest do nabycia w dobrych księgarniach. Z górskim pozdrowieniem

Marcogor